Điện Biên một tỉnh miền núi Tây Bắc là nơi sinh sống của nhiều người dân tộc Thái, trong đó có Lò Văn Huy*[1]. Huy là con trai duy nhất trong gia đình và cũng là cháu trai cả của dòng họ. Khi Huy học cấp 3 gia đình bắt đầu nghi ngờ về xu hướng tính dục của bạn. Bố mẹ và người thân công khai gây áp lực để Huy phải cưới vợ, thậm chí còn hỏi thăm tìm cách “chữa bệnh đồng tính” cho Huy. Trong suốt những năm cấp 3, Huy luôn bị những người xung quanh đàm tiếu và cảm thấy mình bị người thân chối bỏ. Có thời điểm Huy cảm thấy xấu hổ và suy sụp đến mức có ý nghĩ tự tử. Sau đó, Huy thu mình ở trong nhà, trốn vào không gian mạng xã hội để không phải đối diện với áp lực từ những người xung quanh. Huy gặp người yêu của mình trên diễn đàn mạng, cậu ấy cũng là một thanh niên sống ở một vùng huyện của tỉnh Điện Biên. Qua mạng, Huy còn được tổ chức cộng đồng ở tỉnh Điện Biên của những người nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) tiếp cận, tư vấn và làm xét nghiệm HIV nhanh, sau đó cung cấp bao cao su và chất bôi trơn để dự phòng lây nhiễm HIV. Sau khi tốt nghiệp cấp 3, Huy xuống Hà Nội tìm việc làm để tránh áp lực của gia đình và sự kỳ thị liên quan đến xu hướng tính dục của bản thân. Huy và người yêu vẫn giữ quan hệ nhưng chưa dám công khai. Huy không có bạn tình khác và vì sợ lộ thông tin Huy không tìm đến các tổ chức cộng đồng ở Hà Nội mà vẫn giữ liên lạc với bạn giáo dục viên đồng đẳng của tổ chức cộng đồng ở Điện Biên mà Huy đã trở nên quen thuộc. Bởi vậy, tới lúc Huy về thăm quê vào tháng 9 năm nay bạn mới lần thứ hai làm xét nghiệm HIV nhanh và sau đó tiếp tục nhận bao cao su và chất bôi trơn. Tổ chức cộng đồng ở Điện Biên cũng giới thiệu cho Huy biết đến dịch vụ dự phòng HIV trước phơi nhiễm (PrEP) đang có ở Hà Nội nhưng Huy chưa sẵn sàng để nhận dịch vụ ở Hà Nội, mà PrEP lại chưa được cung cấp ở tỉnh Điện Biên. “Nhóm chúng tôi tiếp cận các bạn MSM ở Điện Biên chủ yếu qua app và các nhóm kín trên mạng xã hội, sau đó mới gặp mặt. Rất nhiều bạn còn trẻ và sống ở các huyện của tỉnh Điện Biên, vì kỳ thị còn cao nên các bạn vẫn giấu xu hướng tính dục của bản thân và cũng thiếu hiểu biết về an toàn tình dục và HIV. Tôi rất mong PrEP sẽ sớm có ở Điện Biên để cộng đồng chúng tôi được có biện pháp dự phòng HIV hiệu quả và dễ sử dụng hơn.” Lò Văn Thịnh, trưởng nhóm Hoa Ban Trắng của người MSM ở tỉnh Điện Biên cho biết. Dịch HIV đang gia tăng trong nhóm MSM đặc biệt là người MSM trẻ ở Việt Nam. Năm 2020 có tới 47% số nhiễm HIV mới được phát hiện ở Việt Nam là trong nhóm MSM. Tỷ lệ hiện nhiễm HIV trong nhóm MSM trẻ (15 – 24 tuổi) đã tăng gấp 4 lần trong vòng 10 năm, từ 3% năm 2011 lên đến 13% vào năm 2020. Việc chưa bao phủ PrEP được rộng khắp trong cả nước sẽ làm ảnh hưởng đến các nỗ lực khống chế sự lây lan của HIV trong nhóm MSM. Bằng chứng cho thấy PrEP giúp giảm đến 99% nguy cơ lây truyền HIV qua quan hệ tình dục[2]. “Mở rộng hơn nữa và duy trì bền vững các can thiệp phòng chống HIV có tác động lớn như PrEP là vô cùng quan trọng để Việt Nam có thể thực hiện được các mục tiêu về phòng chống AIDS đến năm 2025 và đi đúng hướng để kết thúc AIDS vào năm 2030, lúc đó AIDS sẽ không còn là một mối nguy cho sức khỏe cộng đồng ở Việt Nam.” Bs. Maria Elena Filio Borromeo, Giám đốc quốc gia, UNAIDS Việt Nam nhấn mạnh. Giảm sự khác biệt về địa lý trong bao phủ cung cấp các dịch vụ phòng chống HIV sẽ giúp những người còn chưa được chương trình can thiệp với tới có thể kịp thời tiếp cận được các dịch vụ dự phòng lây nhiễm HIV hiệu quả cao cũng như các dịch vụ HIV thiết yếu khác, ở nơi mà họ cảm thấy tin tưởng và an toàn để sử dụng dịch vụ. Cải thiện hơn nữa sự sẵn có, chất lượng và tính phù hợp của các dịch vụ phòng chống HIV trên cả nước là thiết yếu để đáp ứng với HIV của Việt Nam thực sự trở nên công bằng và bền vững.   [1] *Tên nhân vật đã được thay đổi [2] US CDC. (2022). Pre-Exposure Prophylaxis (PrEP). Available at: https://www.cdc.gov/hiv/risk/prep/index.html#:~:text=PrEP%20reduces%20the%20risk%20of,use%20by%20at%20least%2074%25.

Vào ngày 13 tháng 10, Lễ bế mạc và trao giải của Thử thách Thiết kế Đời sống Tuần hoàn trong khuôn khổ dự án Hanoi Rethink thực hiện bởi ba cơ quan của Liên Hợp Quốc UNESCO, UNIDO và UN-Habitat đã tôn vinh nhiều ý tưởng đột phá của các bạn trẻ để xây dựng Hà Nội thành một thành phố sáng tạo. Trong khuôn khổ Dự án Hanoi Rethink – Hợp phần Thúc đẩy các ngành công nghiệp sáng tạo và chế tác kỹ thuật số tại Hà Nội của UNIDO, Quỹ Fab City tổ chức một chuỗi các hoạt động thúc đẩy sáng tạo như Khóa học Thiết kế phân tán, Thử thách Thiết kế với chủ đề Đời sống Tuần hoàn và sự kiện Make-athon từ tháng 7 tới tháng 9 năm 2022. Thử thách Thiết kế Đời sống Tuần hoàn có mục tiêu tìm kiếm những ý tưởng mới mẻ có khả năng thúc đẩy và phát triển những giá trị, di sản của thành phố Hà Nội trong nền kinh tế văn hóa và sáng tạo. Cuộc thi đã thu hút nhiều ý tưởng mới có chất liệu sáng tác phong phú, phát huy từ nghề truyền thống, áp dụng công nghệ chế tác kỹ thuật số đến thiết kế mở rộng. Các ý tưởng tham gia cuộc thi đã thể hiện được những hướng tiếp cận và giải pháp sáng tạo trong các chủ đề: biến rác thải thành giá trị, di sản và chế tác mỹ thuật, mô hình giáo dục mới, ứng dụng thiết kế phân tán, vv. Các ý tưởng đã được các chuyên gia của dự án tư vấn thêm về thiết kế và công nghệ trong sự kiện Make-a-thon tại FabLab USTH and Maker Viet.  Giải thưởng cao nhất được trao cho cho 3 dự án với thiết kế bền vững, sáng tạo và có khả năng nhân rộng nhất khắp Hà Nội và Việt Nam, bao gồm dự án “Mì Tôm Xanh” của nhóm tác giả Nguyễn Công Duy Anh, Lê Ngọc Linh và Vũ Thị Thảo; “Âm thanh của gỗ tái chế” của Nguyễn Thị Hảo và “Tô màu chất lượng không khí” (Coloring Air Quality) của Nguyễn Trần Nam Phương. Ngoài ra, Giải thưởng Ý tưởng triển vọng được trao cho 3 thí sinh có hướng tiếp cận sáng tạo và có nhiều tiềm năng phát triển trong tương lai, bao gồm: “Thiết bị lọc không khí bằng rêu (Moss Air Purifier) của nhóm tác giả Lê Vũ Cường, Hoàng Thị Minh Ngọc, và Vũ Ngọc Phương Anh; “Bưu thiếp di sản văn hóa Hà Nội với công nghệ thực tế ảo tăng cường” của Huỳnh Ngọc Thái Anh; và “Hanoi Connect” của nhóm tác giả Nguyễn Khắc Tới, Nguyễn Trung Kiên và Nguyễn Ngọc Linh. Cô giáo Vũ Thị Thảo - giáo viên Trường THPT Vinschool cùng học sinh của mình mang tới sản phẩm "Mì tôm xanh" tái chế vỏ mì tôm thành những sản phẩm hữu ích và thẩm mỹ chia sẻ: “Cô và trò của Mỳ tôm xanh đã học được rất nhiều qua chương trình đào tạo của cuộc thi, khi được các chuyên gia tư vấn về phát triển dự án cũng như các thiết bị như máy quay vỏ mỳ tôm. Các bạn trẻ học được rất nhiều ý nghĩa trong cuộc sống, biết chia sẻ với các hoàn cảnh khó khăn, biết tận dụng rác và tuyên truyền với cộng đồng để họ chung sức quyên góp vỏ mỳ tôm cho mình.” “Những gì chúng ta thấy ở đây, hôm nay cũng là một hình thái trao quyền khác, đó là khi chúng ta được chứng kiến những bộ óc sáng tạo đang phát triển các ý tưởng tuyệt vời thành dự án cụ thể. Trong khuôn khổ dự án Hanoi Rethink, UNIDO cùng với Fab Lab Foundation, và hợp tác chặt chẽ với các không gian chế tác hiện có ở Hà Nội, đã thu hút những tài năng sáng tạo của Hà Nội và kết nối họ với các không gian sáng tạo ở thành phố này.” - Ông Kjell Sundin, giám đốc dự án của hợp phần UNIDO trong Hanoi Rethink phát biểu tại lễ trao giải. Từ ngày 14 đến ngày 21 tháng 10, ba dự án đạt giải cao nhất của cuộc thi đã cùng tham dự Bali Fab Fest 2022 tại Bali, Indonesia. Đây là một sự kiện quốc tế quy tụ mạng lưới Fab Lab toàn cầu về chế tạo kỹ thuật số, công nghệ xanh và đổi mới kỹ thuật số.  Tại đây, các tác giả từ Việt Nam đã giới thiệu các dự án của mình với bạn bè quốc tế. Ngoài ra, các thành viên có cơ hội tham gia các workshop đa dạng từ làm thủ công đến chế tạo máy, vật liệu xanh và tiếp cận theo hướng bền vững sử dụng công nghệ. Các thành viên đã có dịp trao đổi học hỏi kinh nghiệm, giao lưu kết nối với các bạn bè đến từ nhiều nơi trên thế giới. Các hoạt động này đã thực sự truyền cảm hứng cho các thành viên để phát triển các dự án của họ theo hướng bền vững hơn. Và họ sẽ tiếp tục lan tỏa cảm hứng này tới cộng đồng sáng tạo tại Hà Nội và Việt Nam khi trở về.

Ngày 29/9 vừa qua, Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản đã cùng UNIDO tổ chức buổi Tọa đàm “Phân tích sự tuân thủ tiêu chuẩn chất lượng của các sản phẩm nông sản Việt Nam tại 5 thị trường Úc, Trung Quốc, EU, Nhật Bản, Mỹ” thu hút sự tham gia của hơn 70 đại biểu từ các cơ quan và doanh nghiệp liên quan. Sự kiện nằm trong khuôn khổ Chương trình Tiêu chuẩn và Chất lượng Toàn cầu (GQSP). Đây là một phần trong Chương trình Hợp tác Phát triển Kinh tế của chính phủ Thụy Sĩ tại Việt Nam, do Tổng cục Kinh tế Liên bang Thụy Sĩ thực hiện. Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật ngày càng trở nên quan trọng và nghiêm ngặt hơn trong thương mại quốc tế đối với các sản phẩm công nghiệp thực phẩm và phi thực phẩm. Tuy nhiên, nhiều bằng chứng cho thấy nhiều nước, trong đó có Việt Nam, đang đối mặt với các thách thức khi phải đáp ứng những yêu cầu về an toàn và chất lượng mà tiêu chuẩn và quy chuẩn đưa ra. Với nguồn lực hạn chế về tài chính và kỹ thuật phải phân bổ cho nhiều nhu cầu nâng cao năng lực khác nhau, các nước này cần xác định rõ thách thức lớn nhất cho quá trình tuân thủ tiêu chuẩn nằm ở đâu để tập trung khắc phục. Kể từ năm 2008, Tổ chức Phát triển Công nghiệp Liên hiệp quốc (UNIDO) thường xuyên thu thập bằng chứng về thách thức liên quan đến thương mại và sự gia tăng của thách thức này theo thời gian, đặc biệt trong lĩnh vực tuân thủ các yêu cầu (về chất lượng, chứng nhận, ghi nhãn…) do các thị trường quốc tế đặt ra. Kết quả của quá trình này là công cụ Phân tích Tuân thủ Tiêu chuẩn (Standards Compliance Analytics - SCA), sử dụng số liệu từ chối nhập khẩu để xác định các thách thức chính mà các nước xuất khẩu gặp phải và qua đó thúc đẩy định hướng đầu tư vào việc tăng cường năng lực tuân thủ liên quan. Báo cáo Phân tích Tuân thủ Tiêu chuẩn dành cho Việt Nam tập trung vào phân tích xu hướng và loại hình các trường hợp nông sản thực phẩm của Việt Nam bị từ chối nhập khẩu tại 5 thị trường lớn, bao gồm: Úc, Trung Quốc, Liên minh Châu Âu (EU), Nhật Bản và Hoa Kỳ (US). Báo cáo này được giới thiệu tới các cơ quan quản lý, đơn vị nghiên cứu, các hiệp hội và cộng đồng doanh nghiệp xuất khẩu nông sản trong buổi Tọa đàm “Phân tích sự tuân thủ tiêu chuẩn chất lượng của các sản phẩm nông sản Việt Nam tại 5 thị trường Úc, Trung Quốc, EU, Nhật Bản, Mỹ” ngày 29/9/2022 tại Hà Nội. “Những xu hướng gần đây của thế giới đã thể hiện một thông điệp mạnh mẽ. Chúng ta phải cùng nhau không những đảm bảo về mặt an ninh lương thực nói chung, mà chúng ta phải có trách nhiệm xây dựng an ninh dinh dưỡng cho tất cả người tiêu dùng. Điều đó sẽ không dừng lại ở những thực hành sản xuất đơn thuần mà phải trở thành chuẩn hóa trong sản xuất và tiêu dùng.” - Ông Nguyễn Quốc Toản – Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản chia sẻ trong bài phát biểu khai mạc Tọa đàm. Trong khuôn khổ tọa đàm, các đại biểu đã cùng nhìn nhận, đánh giá về số liệu thể hiện thách thức mà Việt Nam đang gặp phải khi phải tuân thủ các tiêu chuẩn và quy chuẩn về chất lượng và an toàn sản phẩm trong thương mại nông sản thực phẩm ở cả thị trường khu vực và toàn cầu. Theo báo cáo, trong số tổng các trường hợp bị từ chối của nông sản Việt Nam giai đoạn 2010-2020, thị trường Hoa Kỳ có tỉ lệ bị từ chối cao nhất chiếm 42%. Tỉ lệ trường hợp bị từ chối ở thị  trường Trung Quốc so với tổng số trường hợp bị từ chối đã tăng mạnh từ 10% vào năm 2010 lên 44% vào năm 2020. Các lý do bị từ chối phổ biến nhất tại thị trường Hoa Kỳ là điều kiện/kiểm soát vệ sinh, tại thị trường Trung Quốc và EU là nhiễm khuẩn, tại Nhật Bản là dư lượng thuốc thú y, và với Úc là ghi nhãn. Đồng thời, các đại biểu đã có dịp chia sẻ và lắng nghe những trao đổi từ kinh nghiệm thực tiễn của các đơn vị trong nước và có nhiều đóng góp quý báu về các chính sách được báo cáo khuyến nghị. “Tôi hoàn toàn nhất trí với các khuyến nghị và đề xuất và báo cáo đã đưa ra. Một khuyến nghị mà báo cáo đề cập về việc phổ biến các công cụ thương mại kỹ thuật, kho dữ liệu thương mại, các quy định về an toàn thực phẩm, các quy chuẩn, hợp quy và các quy định khác.. là một khuyến nghị rất xác đáng, chính xác và cụ thể. Điều cần thiết là làm sao để khuyến nghị này được đưa vào thực tế một cách nhanh nhất.” - Bà Nguyễn Thị Lan Hương, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Sản xuất & Xuất nhập khẩu Viêt Phúc chia sẻ tại tọa đàm. “Thông tin trao đổi tại buổi tọa đàm sẽ giúp cho các bên có thể am hiểu một cách sâu sắc hơn về tình hình năng lực tuân thủ tại 5 thị trường chính, cũng như cung cấp thông tin cho các chính sách và hỗ trợ kỹ thuật để điều chỉnh và tập trung nỗ lực giải quyết các vấn đề tuân thủ theo cách hiệu quả và tập trung hơn.” – Bà Lê Thị Thanh Thảo – Đại diện quốc gia của UNIDO tại Việt Nam phát biểu. “SECO đã cam kết là một nhà tài trợ tích cực trên toàn thế giới và tại Việt Nam trong việc thúc đẩy hệ thống tuân thủ tiêu chuẩn chất lượng toàn cầu để đảm bảo các tiêu chuẩn này phù hợp với quy định của WTO và cam kết của các hiệp định thương mại tự do khác một cách hiệu quả hơn. Chúng tôi tự hào ủng hộ sự hợp tác chặt chẽ của UNIDO và Bộ NN & PTNT trong tăng cường khả năng tuân thủ tiêu chuẩn chất lượng trong các chuỗi giá trị nông nghiệp.” - Bà Sibylle Bachmann Phó trưởng Ban Hợp tác - Cục Kinh tế liên bang Thụy Sỹ (SECO) chia sẻ. GQSP hỗ trợ các doanh nghiệp tại 11 quốc gia mà chương trình đang hoạt động (trong đó có Việt Nam) tiếp cận tốt hơn và hưởng lợi nhiều hơn từ thị trường toàn cầu. Mục tiêu tổng thể của Chương trình là thúc đẩy thương mại và khả năng cạnh tranh thông qua tăng cường năng lực tuân thủ chất lượng và tiêu chuẩn của các doanh nghiệp vừa và nhỏ để tạo điều kiện tiếp cận thị trường.

Hà Nội - Hơn một nửa số nữ sinh tại ba trường đại học hàng đầu Việt Nam và gần một phần ba đội ngũ giảng viên đã từng trải qua ít nhất một hình thức quấy rối tình dục trong và quanh khuôn viên trường học trong năm học vừa qua. Trong đó, phổ biến nhất là hình thức quấy rối tình dục bằng lời nói. Các con số tương ứng - 51,8% và 30,2% - là kết quả từ một cuộc khảo sát về quấy rối tình dục trong khuôn viên trường đại học được thực hiện vào tháng 2 với sự hỗ trợ của UN Women tại Việt Nam và  được công bố vào tháng 6 năm nay. Câu trả lời của 1.809 sinh viên và 350 cán bộ, giảng viên tại các trường đại học ở Hà Nội, Thái Nguyên và Thanh Hóa cho thấy mức độ và tác động của hành vi quấy rối tình dục trong giáo dục đại học. UN Women tài trợ cho cuộc khảo sát trong khuôn khổ Sáng kiến ​​Khuôn viên Trường Đại học An toàn, một dự án khu vực nhằm xóa bỏ bạo lực đối với phụ nữ. “Em đã nhận được nhiều lời bình luận về ngoại hình của mình và nhiều khi em cảm thấy khó chịu và lo lắng. Trước đây em không biết đó là một hình thức quấy rối tình dục”. Mỹ Duyên, 19 tuổi, nữ sinh trường Đại học Hồng Đức cho biết. Dù nhấn mạnh rằng trường đại học em đang theo học là nơi an toàn nhưng Mỹ Duyên vẫn mong muốn nhà trường có thể đầu tư nhiều hơn vào hệ thống camera an ninh và hệ thống chiếu sáng. “Nếu em phải đến thư viện vào buổi tối thì em sẽ đi cùng một nhóm bạn,” em nói.  Với khuôn viên rộng 480.000m2 và 10.000 sinh viên, Hồng Đức là một trong những trường đại học lớn nhất tại Thanh Hóa.. Trường có ít camera và chỉ có một phòng tư vấn tâm lý, với bốn giảng viên chịu trách nhiệm về dịch vụ tư vấn. Cuộc khảo sát vào tháng 2 cũng tìm hiểu về thái độ và kiến ​​thức của sinh viên về quấy rối tình dục, quy trình trình báo và cách tìm kiếm sự trợ giúp, thiết lập mức tiêu chuẩn để các trường đại học có thể đo lường tiến bộ đạt được trong tương lai. Theo kết quả khảo sát, 72,2% đáp viên không biết về nhà tạm lánh an toàn và đường dây nóng trong nước, và 51,2% trong số họ không biết về phòng tư vấn tâm lý tại trường đại học của họ. Để nâng cao nhận thức của sinh viên về bạo lực trên cơ sở giới, ba trường đại học, với sự hỗ trợ của UN Women, đã triển khai một loạt các hoạt động truyền thông mang tên Orange Your Campus, Confession Box và You Are Not Alone (Tô cam giảng đường, Lá thư chữa lành và Bạn không đơn độc) vào tháng 12 năm 2021 và đầu năm 2022. Các hoạt động này nhằm cung cấp kiến ​​thức về bạo lực trên cơ sở giới cũng như thông tin về các dịch vụ sẵn có dành cho cho nạn nhân. Các chiến dịch đã nhận được sự quan tâm rất lớn của sinh viên và giảng viên trên mạng xã hội với ước tính khoảng 2 triệu lượt xem và chia sẻ chỉ trong vòng ba tháng. UN Women cũng hỗ trợ ba trường đại học nâng cấp cơ sở vật chất dịch vụ tâm lý để hỗ trợ sinh viên là nạn nhân bị bạo lực trên cơ sở giới tốt hơn. Hoạt động Lá thư chữa lành đã tiếp nhận hơn 215 bức thư của sinh viên Trường Đại học Hồng Đức chia sẻ kinh nghiệm và câu chuyện về bạo lực trên cơ sở giới. Hoài Thu, 42 tuổi, giảng viên tâm lý tại Đại học Hồng Đức, cho biết: “Tôi rất bất ngờ trước số lượng lớn thư được gửi đến phòng tư vấn của chúng tôi vào tháng 12 năm 2021. “Thông qua các hoạt động truyền thông của Orange The Campus, tôi tin rằng sinh viên đã hiểu thêm về bạo lực trên cơ sở giới. Một số em trong số đó đã trở nên cởi mở hơn khi chia sẻ câu chuyện của mình và tìm kiếm sự giúp đỡ.” Bà Lê Thị Hằng, Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục Chính trị và Công tác học sinh, sinh viên - Bộ Giáo dục và Đào tạo đánh giá cao hoạt động hỗ trợ của UN Women thông qua dự án nhằm lan tỏa thông điệp về  bình đẳng giới, chấm dứt mọi hình thức bạo lực đối với nữ sinh và cán bộ nữ trong các trường đại học. “Những số liệu thu thập được từ dự án này sẽ là cơ sở quý báu để các nhà quản lý giáo dục, các nhà hoạch định chính sách, Bộ Giáo dục và Đào tạo và các cơ quan khác ban hành các quy định, chính sách, xây dựng các công cụ thiết thực và hiệu quả nhằm đảm bảo môi trường học đường an toàn, không bạo lực cho sinh viên,” bà chia sẻ. Để tiếp tục đạt được những thành tựu trong khuôn khổ sáng kiến ​​"Khuôn viên trường Đại học an toàn", UN Women Việt Nam sẽ mở rộng sự hỗ trợ đối với cho Bộ Giáo dục và Đào tạo và nhiều trường đại học hơn ở Việt Nam thông qua chương trình Chấm dứt bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em gái, nhằm đảm bảo khuôn viên nhà trường an toàn cho tất cả các sinh viên và cán bộ.